ΑΓΙΟΣ ΔΟΝΑΤΟΣ

Ο ΑΓΙΟΣ ΔΟΝΑΤΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΕΥΡΟΙΑΣ ΚΑΙ Η ΔΙΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ Ι. ΣΚΗΝΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ

Κοντά στο ορεινό χωριό Εγκλονβή, σε υψόμετρο 950 μ. περίπου, υπάρχει μεγάλο σε έκταση οροπέδιο. Ανάμεσα στα θολωτά κτίσματα που υπάρχουν εκεί, τους «βόλτους» -απομεινάρια παλιού οικισμού-, ξεχωρίζει ο μικρός ναός του Αγίου Δονάτου. Κάθε καλοκαίρι, στις 6 και 7 Αυγούστου, πλήθη προσκυνητών συνάζονται εκεί για να τιμήσουν την μνήμη του Αγίου.

Ο Άγιος Δονάτος, Επίσκοπος Ευροίας, γεννήθηκε στην Ηπειρωτική πόλη Εύροια, το 330 μ.Χ.. Μορφώθηκε στο Βουθρωτό της Ηπείρου, όπου δίδαξε μέχρι, τα 30 του χρόνια. Τότε, το 360 μ.Χ., χειροτονήθηκε επίσκοπος Ευροίας και, αρχιεράτευσε επί εξήντα ολόκληρα χρόνια. Έλαβε μέρος στη Β’ Οικουμενική Σύνοδο (381) και, έδρασε κυρίως στα χρόνια του Αυτοκράτορα Μεγάλου Θεοδοσίου (379-395).

Ένα από τα πιο γνωστά θαύματά του ήταν η εξόντωση του δράκοντα που άρπαζε πρόβατα, κατσίκες, άλογα και ανθρώπους ζωντανούς. Το θηρίο φώλιαζε σε μια σπηλιά, κάτω απ’ την σκάλα της Τζαβέλαινας κατάντικρυ της Σωρείας, μόλυνε τα νερά και κατάστρεφε τον τόπο. Γράφει ο συναξαριστής: «Σ’ αυτήν την ίδια πόλη υπήρχε κάποιο χωριό, με το όνομά Σωρεία, στο οποίο βρισκόταν πηγή ύδατος και όσοι τυχόν έπιναν απ’ αυτήν παραδίδονταν σε θάνατο πικρό. Μόλις το έμαθε ο Αγιος επίσκοπος Δονάτος αφίχθηκε στην πηγή μαζί με τους κληρικούς της επισκοπής του. Και μόλις έφτασε έγινε βροντή. Και αμέσως βγήκε ένα ζώο θανατηφόρο, που φώλιαζε στην πηγή, και συνάντησε τον επίσκοπο Δονάτο, προσπαθώντας να παρασύρει προς το μέρος του με την ουρά του τα πόδια του γαϊδάρου, στον οποίο επέβαινε ο Δονάτος. Εκείνος στράφηκε και βλέποντας το θηρίο, έδωσε στην πλάτη του ένα δυνατό χτύπημα με το φραγγέλιο, που είχε για να χτυπά το υποζύγιο. Αυτό, παρευθύς έπεσε και ψόφησε. Τότε μάζεψαν ξύλα οι αυτόπτες του θαύματος και το κατέκαψαν. Και κανείς δεν τολμούσε να αγγίξει το νερό. Ο άγιος τότε, αφού προσευχήθηκε και ευλόγησε την πηγή, ήπιε πρώτος και προέτρεψε και τους άλλους να πίνουν άφοβα. Ήπιαν απ’ αυτό όλοι και ευφράνθηκαν και πήγαν ο καθένας στο μέρος τους, δίχως να παθαίνουν τίποτε από τότε».

Όταν άκουσε για τη φήμη του Αγίου ο Μ. Θεοδόσιος, κάλεσε όλους τους επισκόπους της περιοχής εκείνης και ρωτούσε ποιος ήταν ο Δονάτος, που σκότωσε με φραγγέλιο τον δράκοντα και με την προσευχή του έβγαλε νερό από τη γη και. κατέβασε βροχή από τον ουρανό. Εκείνοι του τον υπέδειξαν και. ο βασιλιάς, αφού τον κατασπάσθηκε, τον οδήγησε στη βασίλισσα. Έπεσαν τότε και οι δύο στα πόδια του εκλιπαρώντας τον και λέγοντας: «Δούλε του Θεού, παρακάλεσε και ελέησέ μας. Διότι έχουμε μια μονάκριβη θυγατέρα, που ενοχλείται από φοβερό δαιμόνιο, και η ψυχή μας είναι πολύ συντετριμμένη. Αν λοιπόν την θεραπεύσεις, θα πάρεις την μισή περιουσία της.» Και ο Αγιος είπε: «Να έρθει η κοπέλλα». Και μόλις ο βασιλιάς έδινε ό,τι υποσχέθηκε, δεν καταδέχθηκε να το πάρει ο μακάριος. Εξαιτίας της αγαθής πρόθεσής τους, ζήτησε να παραχωρηθεί κάποιος τόπος, κοντά στην περιοχή του, κατάλληλος για να οικοδομηθεί ναός, που ονομαζόταν Ομφάλιος, τον οποίο δώρησε αμέσως ο βασιλιάς με έγγραφο πρόσταγμά του».

Με τη βοήθεια του αυτοκράτορα Θεοδοσίου, ο Δονάτος έχτισε στον πιο πάνω Ομφάλιο τόπο στα κράσπεδα του χωριού Γλυκή μεγάλο παλαιοχριστιανικό ναό, χρησιμοποιώντας υλικά ελληνιστικής περιόδου.

Ο Αγιος Δονάτος πέθανε το 388 και τάφηκε κοντά στο ναό που ίδρυσε εκείνος και σε τάφο που τον ετοίμασε μόνος του.

Το 604 ο επίσκοπος Ευροίας Ιωάννης, εξαιτίας των συχνών βαρβαρικών επιδρομών που γίνονταν στα χρόνια εκείνα, αναγκάστηκε να καταφύγει μαζί με τον ιερό κλήρο της Εύροιας στην Κασσιώπη της Κέρκυρας, μεταφέροντας και το λείψανο του Αγίου Δονάτου.

Το 1125 ο Ενετός Δόγης Domenico Michelli μετέφερε το ιερό λείψανο στο Ναό της Παναγίας, στο νησί Murano της Βενετίας.

Τότε, κατά την μεταφορά του προς τη Βενετία, πέρασε το λείψανο του Αγίου και από την Λευκάδα, γιατί όχι κι από το χωριό της Εγκλουβής, που είχε ήδη χτισθεί από Σουλιώτες πρόσφυγες – όπως άλλωστε και τα χωριά Κατούνα και Φρύνι.

Από τότε λοιπόν τιμάται ο Αγιος του Θεού στο οροπέδιο εκείνο. Δέχεται τις προσευχές των πιστών και τις μεταφέρει στον Θρόνο της Χάριτος, για να δοθεί ακολούθως από τον Θεό η πιο κατάλληλη λύση.

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ

Ἦχος Δʹ. Ταχύ προκατάλαβε.
Ἐκ γῆς ὁ καλέσας σέ πρός οὐρανίους σκηνάς,
τηρεῖ καί μετά θάνατον ἀδιαλώβητον
τό σῶμα σου Ἅγιε Δονᾶτε μακάριε·
σύ γάρ ἐν σωφροσύνῃ καί σεμνῇ πολιτείᾳ,
μάκαρ ἐπολιτεύσω, μή μολύνας τήν σάρκα.
Διό ἐν παῤῥησίᾳ Χριστῷ πρέσβευε σωθῆναι ἡμᾶς.

(Ερμηνεία: Αυτός που σε κάλεσε από τη γη στα ουράνια σκηνώματα διατηρεί αδιάφθορο το σώμα σου και μετά τον θάνατό σου, μακάριε Αγιε Δονάτε. Διότι έζησες με σωφροσύνη και σεμνή διαγωγή, χωρίς να μολύνεις την σάρκα σου. Γι αυτό με θάρρος να είσαι πρεσβευτής μας στον Χριστό για να σωθούμε.)

> Η μνήμη του Αγίου Δονάτου τιμάται στις 7 Αυγούστου.1

---

1 Με την τοπική παράδοση για τον εορτασμό του Αγίου στις 7 Αυγούστου συμφωνεί και χειρόγραφο της αθωνικής Μονής Μεγίστης Λαύρας (βλ. Ζαμπέλη Γερασ., Πρωτοπρ., Ιστορία…, ό.π., σελ. 51). Αντίθετα, στην Ι. Μητρόπολη Παραμυθίας κλπ. η μνήμη του Αγίου Δονάτου τιμάται στις 30 Απριλίου.