ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ, ΚΑΥΧΗΣΙΣ, ΦΙΛΑΥΤΙΑ

ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ, ΚΑΥΧΗΣΙΣ, ΦΙΛΑΥΤΙΑ Aug. 16th, 2021 at 12:53 PM ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΠΕΡΙ ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΗΣΕΩΣ «Οὐδέν τῆς ὑπερηφανείας χεῖρον καί τῆς οἰήσεως. Αὕτη τόν Ἑωσφόρον ὑπάρχοντα τῆ παρά Θεοῦ δόξη τε καί λαμπρότητι τετιμημένον, καί λαμπρότητα καί φῶς χρηματίζοντα δεύτερον, σκότος κατά κράτος εἰργάσατο. Αὕτη πολλούς ὕστερον εἰς βόθρον ἀπωλείας ἐνέβαλεν»! Ετσι ξεκιναει την τελευταια Ποιμαντορικη του Εγκυκλιο ο Σεβ. Αμφιλόχιος καί ασφαλως αναφερεται εις την πτωσιν του Εωσφορου, αλλά καί εις την πτωσιν των αιρετικων, υπαινισσεται ομως σαφως καί οτι ολοι εμεις που δεν υποτασσομεθα εις αυτον ως τον μοναδικόν Επίσκοπον επι της γης καί δεν τον θεωρουμε αλάθητον εχομεν πεσει εις το πάθος της υπερηφανειας καί της οιησεως. Θα μελετησουμε το θεμα δια να δουμε από πού γενναται η Υπερηφανεια, η καυχησις καί η φιλαυτια από τα οποία ειθε να μας λυτρωση ο Κυριος: ΤΙ ΛΕΓΕΙ Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ Γράφει ο Προφήτης: «Οι μακαρίζοντες υμάς καί τήν τρίβον των ποδών υμών ταράσσουσι». (Ησ. γ΄12). Διότι από τούς επαίνους γεννάται η φιλαυτία, η υπερηφάνεια και η καύχηση. Καυχήθηκε o Δαβίδ γιά τά πλήθη τού λαού του, και τόν είδε ν’ αφανίζεται από θανατικό. Καυχήθηκε o βασιλιάς Εζεκίας για τα πλούτη του, και έχασε όλους τους θησαυρούς του. Καυχήθηκε o Ναβουχοδονόσορ για τη Βαβυλώνα του, κι έχασε τα λογικά του. Έτσι φαίνεται πως καλύτερο είναι να είμαστε ταπεινοί, παρά να χαιρόμαστε θριαμβολογώντας για τις επιτυχίες μας. Ο Φαρισαίος έκανε καλά έργα, αλλά όταν καυχήθηκε γι’ αυτά, καταστράφηκε. Έτσι, ο τελώνης δεν έκανε τίποτε καλό, σώθηκε όμως μέ τήν ταπείνωσή του. Για τη ματαιότητα της καυχησιολογίας διαβάζουμε στην Π. Διαθήκη: “Εν περιβολή ιματίων μη καυχήσεις και εν ημέρα δόξης μη επαίρου” (Σ. Σειράχ ια’4), δηλαδή να μην καυχώμαστε για τα ρούχα μας και την ανθρώπινη δόξα. Ο Παροιμιαστής συνιστά το ίδιο για τους νομιζόμενους σοφούς: “Επί τη σοφία μη επαίρου” (Παρ. γ’5). Η καύχηση δείχνει άγνοια της πραγματικότητας από τον πάσχοντα γιατί: “Τι ωφέλησεν ημάς η υπερηφανία; Και τι πλούτος μετά αλαζονείας συμβέβληται ημίν; Παρήλθεν εκείνα πάντα ως σκιά.” (Σ. Σολ.). Το ότι καύχηση και υπερηφάνεια οδηγούν στη συντριβή του υπερφίαλου τονίζεται και πάλι από το βιβλίο των Παροιμιών: “Προ συντριβής ηγείται (προηγείται) ύβρις, προ δε της πτώσεως υπερηφάνεια” (ιστ’18). Στο βιβλίο Α΄ Βασιλειών διαβάζουμε πως δεν πρέπει να καυχιόμαστε για τη δύναμη, για τον πλούτο, ούτε ακόμη για τη φρόνηση αλλά: “καυχάσθω o καυχώμενος, εν τώ συνιείν καί γινώσκειν τόν Κύριον καί ποιείν κρίμα καί δικαιοσύνην εν μέσω τής γής» (β΄10), ενώ στους Ψαλμούς τονίζεται: “Εξολοθρεύσει Κύριος γλώσσα μεγαλορρήμονα” (Ψ. ια’14). Κάτω από το πρίσμα του φωτός του Ευαγγελίου η στηλίτευση της καύχησης είναι ακόμη σαφέστερη. Έτσι υπερηφάνεια και καύχηση φέρνουν τη συντριβή, κατά το λόγο του Κυρίου: “Πάς ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται” (Λουκ. ιδ’1), ενώ ο Απόστολος προειδοποιεί: “Εί τις δοκεί είναί τι, μηδέν ών, φρεναπατά εαυτόν. Το δε έργον εαυτού δοκιμαζέτω έκαστος, και τότε εις εαυτόν μόνον το καύχημα έξει, και ουκ εις έτερον.” (Γαλ. Στ’3). Κατά τον ίδιο Απόστολο υφίσταται και η καλή καύχηση, στην οποίαν αναφερθήκαμε εισαγωγικά: “Ο καυχώμενος εν Κυρίω καυχάσθω. Ου γαρ ο εαυτόν συνιστών, εκείνος εστι δόκιμος, αλλ’ όν ο Κύριος συνίστησιν” (Β. Κορ. ι΄17), ενώ αρετή που οδηγεί στην πραγματικά άξια καύχηση είναι η ταπείνωση: “Καυχάσθω ο αδελφός ο ταπεινός εν τω ύψει αυτού, ο δε πλούσιος εν τη ταπεινώσει αυτού” Ιακ. Α’9). Για τον Απόστολο Παύλο κύριο αίτιο του πάθους της καυχησιολογίας είναι η κοσμική γνώση που: “φυσιεί” (προκαλεί έπαρση), ενώ αντιθέτως “η αγάπη οικοδομεί” ΤΙ ΛΕΓΟΥΝ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης έλεγε ότι: “Το να υπερηφανεύεσαι για τον πλούτο, ή να καμαρώνεις για την καταγωγή σου, ή το να νομίζεις ότι είσαι ανώτερος από τους άλλους (…) αυτά είναι αφαίρεση της ψυχικής αξίας και καταλήγουν στην ντροπή«, μια ντροπή που μπορεί να παραχωρηθεί παιδαγωγικά από το Θεό: “για ό,τι καυχιόμαστε, θα παραχωρήσει ο Θεός να το χάσουμε, για ταπείνωση” (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος). Ο Άγιος Ιωάννης Δαμασκήνος βρίσκει αιτία της Πτώσης των Πρωτοπλάστων την καύχηση του “είναι ίσα Θεώ”: “Πολλά φρονώ εν Θεώ αλλ’ εμαυτόν μετρώ, ίνα μη εν καυχήσει απόλλυμαι, ως Αδάμ ποτε τον προπάτορα ο εχθρός παρασκευάσας ισοθεϊαν φαντασθήναι, εξήνεγκε παραδείσου και μέχρις άδου πυθμένων κατήγαγε”. Ο Ιερός Χρυσόστομος δείχνει το δρόμο της αυτομεμψίας για την αντιμετώπιση της καύχησης: “Αν πεις για τον εαυτό σου ότι έχεις καλή φήμη, έγινες άχρηστος, έστω και αν πράγματι είσαι καλός. Αν δε χαρακτηρίσεις τον εαυτό σου ως αχρείο, τότε έγινες εύχρηστος, έστω και αν δεν είσαι καλός.” Ο Άγιος Ιωάννης Σιναϊτης βλέπει πνευματική υγεία εκεί που αποχωρέι η καύχηση: “αν ο λογισμός δεν παινεύεται πλέον για φυσικά προτερήματα, αυτό είναι σημάδι ότι αρχίζει να έρχεται η υγεία«. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μιλώντας για τη φαρισαϊκή καύχηση έλεγε: “Εκείνοι που υπερηφανεύονται για τα καλά τους έργα και αγνοούν την πίστη στον Θεό, μοιάζουν με λείψανα νεκρών, που είναι μεν ντυμένα με ωραία ρούχα, αλλά δεν έχουν την αίσθηση των ωραίων αυτών ρούχων” ....