ΕΛΕΝΗ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΙΝΑ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Η Ελένη Παλαιολογίνα ήταν Ορθόδοξη Βυζαντινή πριγκίπισσα που το 1441, παντρεύτηκε το Φράγκο βασιλιά της Κύπρου Ιωάννη Β' (1432 - 1458). Ήταν μέλος της γνωστής μεγάλης οικογένειας των Παλαιολόγων του Βυζαντίου, κόρη του Θεοδώρου Β', δεσπότη του Μοριά, από μητέρα Ιταλίδα και ανεψιά του τελευταίου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Προικισμένη με ευρεία παιδεία, καταπληκτική οξυδέρκεια και σύνεση, αλλά και εντυπωσιακή αποφασιστικότητα και ενεργητικότητα. Ενώ ζούσε ακόμη ο σύζυγος της ανακηρύχθηκε σε αντιβασίλισσα και έτσι είχε τη δυνατότητα να αναπτύξει σοβαρές πρωτοβουλίες, που έστρεψε τόσο προς την κατεύθυνση ανακούφισης των δεινών του ελληνικού πληθυσμού της νήσου και της υπό δίωξη εκεί Ορθοδοξίας, όσο και προς την πλευρά της εξυπηρέτησης ιδιαίτερων προσωπικών φιλοδοξείων της. Πάντως επί των ημερών της, ο ελληνισμός της Κύπρου βρήκε προστασία και ο Ορθόδοξος κλήρος, αποκαταστάθηκε τα δικαιώματα του τα οποία είχε χάσει με την Κύπρια Διάταξη (1260), από τον Πάπα Αλέξανδρο Δ’ που αφαιρείται το δικαίωμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου να εισπράττει το φόρο της δεκάτης, ο οποίος τώρα παραχωρείται στη Λατινική Εκκλησία. Ο νόμος αυτός ανακλήθηκε από την Ελένη Παλαιολογίνα που προσπάθησε να αναστηλώσει την Ορθόδοξη Εκκλησία και να καθιερώσει την κυπριακή ελληνική διάλεκτο ως επίσημη γλώσσα. Ιδιαίτερης σημασίας για την ιστορία της Κύπρου είναι και η εκκλησία της Παναγίας της Χρυσαλινιώτισσας στη Λευκωσία, κτίστηκε περί τα 1450 από την βασίλισσα Ελένη Παλαιολογίνα και από την αρχή ήταν εκκλησία για τους Ορθόδοξους κατοίκους της Λευκωσίας. Εξάλλου, όταν έπεσε η Πόλη (1453), η Ελένη Παλαιολογίνα κατέστησε την Κύπρο καταφύγιο πολλών Ελλήνων προσφύγων, ιδιαίτερα μοναχούς που εγκατέστησε στη Μονή του Αγίου Γεωργίου των Μαγγάνων (βρισκόταν στις παρυφές της Λευκωσίας, πιθανώς στις ανατολικές, και ήταν ένα από τα οικοδομήματα που κατεδάφισαν οι Βενετοί το 1567, προκειμένου να δημιουργήσουν νέες οχυρώσεις για την πρωτεύουσα) στην Λευκωσία, την οποία και φρόντισε να στηρίξει όσο μπορούσε, με παροχές και άλλη βοήθεια. Η Ελένη Παλαιολογίνα υπήρξε μία από τις πιο ενδιαφέρουσες μορφές της μεσαιωνικής κυπριακής ιστορίας, καθότι η συμβολή της στη διατήρηση της ελληνορθόδοξης συνείδησης του τόπου υπήρξε τεράστια. Το πλήθος των μοναχών, των λογίων και άλλων προσφύγων που έφτασε στην Κύπρο από την Κωνσταντινούπολη μετά την άλωση της, βοηθήθηκε από τη βασίλισσα και θα πρέπει να διοχετεύτηκε και σε άλλα μοναστήρια και μέρη της Κύπρου. Μεταξύ αυτών ήταν πολλοί αξιόλογοι λόγιοι που οι δραστηριότητές τους συνέβαλαν ουσιαστικά στη διάδοση και αντιγραφή ελληνικών χειρογράφων και γενικά στην άνοδο του πολιτιστικού επιπέδου του τόπου. Η Ελένη Παλαιολογίνα πέθανε στη Λευκωσία στις 11 Απρίλη του 1458 και θάφτηκε στην εκκλησία του Αγίου Δομινίκου. Όμως το εξελληνιστικό έργο στο νησί συμπλήρωσε η κόρη της Καρλότα που στάθηκε αλύγιστη παρά το πλευρό του ελληνισμού της Κύπρου και της Ορθοδοξίας.