ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΚΜΗ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ

 

Η Ορθόδοξη παράδοση είναι η μετάδοση όλης της αποκαλυπτικής αλήθειας των Προφητών, Αποστόλων και Πατέρων, αλλά συγχρόνως και η μετάδοση της μεθοδολογίας για να φθάση κανείς στην θεοπτία. Υπάρχουν μερικά ερμηνευτικά κλειδιά που δείχνουν τι είναι και τι δεν είναι παράδοση και πότε έχουμε ακμή και παρακμή της Ορθοδόξου παραδόσεως.

«Πρέπει να καθορίσουμε καθαρά το τι είναι παράδοση και το τι μπορεί να θεωρήται ακμή και παρακμή της παραδόσεως. Αν δεν καθορισθή αυτό το πράγμα σαφώς και με ακρίβεια, τότε συνέχεια, ως Ορθόδοξοι θα παραπαίουμε, και μπορεί να βρισκόμαστε σε κατάσταση ακμής και να λέμε ότι είμαστε σε παρακμή ή να βρισκόμαστε σε κατάσταση παρακμής και να το λέμε ακμή. Αυτό εξαρτάται από τα κριτήρια που χρησιμοποιεί ο καθένας.

Τι είναι ακμή και τι είναι παρακμή στον Χριστιανισμό; Το ότι είμαστε τόσο επηρεασμένοι από τους Δυτικούς, Λατίνους και Προτεστάντες, είναι ολοφάνερο».

Όλοι ομιλούμε για Ορθόδοξη παράδοση, αλλά δεν εντοπίζουμε τι ακριβώς είναι και από τι συντίθεται.

«Υπάρχει η Ορθόδοξη παράδοση που σώζεται μέχρι σήμερα σε μας, αλλά δεν καταλαβαίνει κανείς ακριβώς από τι συντίθεται αυτή η παράδοση και πώς μπορεί να κρίνη».

Το κέντρο της Ιεράς Παραδόσεως είναι η κάθαρση, ο φωτισμός και η θέωση. Δίνουμε σημασία στον φωτισμό που ακολουθεί την κάθαρση και προηγείται της θεοπτίας, γιατί ο φωτισμός, δηλαδή η μέθεξη της φωτιστικής ενεργείας του Θεού, είναι η βάση της μεθέξεως της θεοπτικής ενεργείας του Θεού.

Βασικά κριτήρια της Παραδόσεως είναι η Αγία Γραφή, μέσα στην οποία γίνεται συνεχώς λόγος για τα στάδια της τελειώσεως, την κάθαρση, τον φωτισμό και την θέωση, που οδηγεί στην Πεντηκοστή. Δεν μπορεί να αξιολογηθή η Ορθόδοξη παράδοση έξω από την Πεντηκοστή.

«Η Αγία Γραφή πάντοτε είναι το βασικό κριτήριο της παραδόσεως, οπότε όλοι οι Πατέρες που συμφωνούν με την Αγία Γραφή, είναι μέσα στην παράδοση.

Εξ επόψεως εμπειρίας της θεοπνευστίας ύψιστη μορφή αποκαλύψεως είναι η Πεντηκοστή. Η ανωτέρα περίπτωση θεοπνευστίας είναι η Πεντηκοστή, που είναι μετά την Παλαιά Διαθήκη και πριν από την Καινή Διαθήκη. Οπότε, το κριτήριο της θεοπνευστίας είναι η ίδια η Πεντηκοστή».

Αλλά η Ορθόδοξη παράδοση είναι συνεχής μέσα στην Εκκλησία και διατυπώνεται και στις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων και στα έργα των Πατέρων.

«Μετά, είναι η συνεχής παράδοση της Εκκλησίας, των Πατέρων, των Αγίων, η λεγομένη εκκλησιαστική παράδοση. Μετά έχουμε τις αποφάσεις των Τοπικών Συνόδων. Μετά, όμως έχουμε και την πνευματική κατάσταση των Επισκόπων, που συνέρχονται στις Συνόδους».

Πρέπει να βλέπουμε την παράδοση ολοκληρωμένα, ότι, δηλαδή, είναι ολόκληρη η ζωή της Εκκλησίας, ακόμη «και η μουσική της Εκκλησίας έχει δογματικό χαρακτήρα». Και όλες τις λειτουργικές τέχνες δεν μπορεί κανείς να τις βλέπη έξω από την ουσία της Ορθοδόξου παραδόσεως, που είναι τα στάδια της πνευματικής τελειώσεως, τα οποία οδηγούν στην Πεντηκοστή.

«Για ορισμένους παράδοση μπορεί να είναι, ας πούμε, ορισμένες λειτουργικές παραδόσεις, εικονογραφικές παραδόσεις, μουσικές παραδόσεις, παραδόσεις αμφιέσεως του κλήρου, μπορεί να είναι τα γένεια, ας πούμε.

Υπάρχει μια πολύ βαθιά αίσθηση στον ελληνικό λαό, ότι πρέπει να διατηρηθούν οι παραδόσεις, έχουν μια πεποίθηση, ότι κάποτε ο λαός αυτός ήτανε θαυματουργός, έκανε σπουδαία πράγματα ιστορικά και από εθνικής απόψεως και από θρησκευτικής απόψεως.

Όταν δούμε την παράδοση έξω από την Πεντηκοστή και από ό,τι οδηγεί σε αυτή, είναι μια απλή δεισιδαιμονία.

«Δυστυχώς, εδώ στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι οι θρησκευόμενοι είναι θρησκευόμενοι δεισιδαιμονικά, δηλαδή έχουν μια συναίσθηση περί της διατηρήσεως της παραδόσεως, χωρίς να έχουν συναίσθηση του τι είναι αυτή η διατήρηση της παραδόσεως και ποιος είναι ο σκοπός».

Οι περισσότεροι που ομιλούν για παράδοση, είναι συντηρητές της παραδόσεως, δηλαδή διαφυλάσσουν τα εξωτερικά σχήματα της παραδόσεως και αγνοούν τον εσώτερο πυρήνα τους.

Πηγή: "Εμπειρική Δογματική τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας κατά τις προφορικές παραδόσεις του π. Ιωάννου Ρωμανίδη". Τόμος Α' 'Η εμπειρία τής Πεντηκοστής είναι η μεγαλύτερη θεοπτική εμπειρία. «Στην Παλαιά Διαθήκη υπάρχει και καταλλαγή, και φίλος του Θεού και θέωση. Τα πάντα υπάρχουν στην Παλαιά Διαθήκη, με την διαφορά ότι δεν υπάρχει Πεντηκοστή. Διότι υπάρχει Εκκλησία στην Παλαιά Διαθήκη, αλλά υπό το κράτος του θανάτου.

Πεντηκοστή τι είναι; Η αποκάλυψη πάσης της αληθείας. Τότε η Εκκλησία γίνεται το Σώμα του Χριστού, γι' αυτό και γιορτάζουμε το γενέθλιο της Εκκλησίας, της αναστημένης εν Χριστώ, την ημέρα της Πεντηκοστής».

«Η εμπειρία της Πεντηκοστής είναι η ανωτάτη εμπειρία της Θεώσεως, προ της Δευτέρας Παρουσίας. Δεν υπάρχει τίποτα ανώτερο, από την Πεντηκοστή».

«Και γιατί στην Ορθόδοξη θεολογία μετά την Πεντηκοστή δεν μπορεί να υπάρχει περαιτέρω αποκάλυψη, αλλά έχει τελειώσει η αποκάλυψη με την Πεντηκοστή και δεν υπάρχουν πλέον άλλες αποκαλύψεις; Κάθε φορά, που ένας φθάνει στην εμπειρία της Θεώσεως, επαναλαμβάνεται πάλι η ίδια εμπειρία της Πεντηκοστής. Στην εμπειρία της Πεντηκοστής μπορεί να φθάσει κανείς. Δεν μπορεί να φθάσει σε καμία άλλη εμπειρία, γιατί τελειώνει η αποκάλυψη, η πάσα αλήθεια αποκαλύπτεται την Πεντηκοστή».

Ένα άλλο σημαντικό σημείο που συνδέεται με το μυστήριο της Πεντηκοστής είναι ότι η εμπειρία της Πεντηκοστής, ενώ είναι άπαξ γεγονός στην ιστορία της Εκκλησίας, εν τούτοις οι άνθρωποι με κατάλληλες προϋποθέσεις ανέρχονται στο ίδιο ύψος της εμπειρίας της Πεντηκοστής, οπότε το μυστήριο της Πεντηκοστής επαναλαμβάνεται δια μέσου των αιώνων.

«Και μετά την Πεντηκοστή όλες οι εμπειρίες της Θεώσεως είναι ένα κλιμάκιο, πάνω-κάτω δηλαδή μέσα στα πλαίσια της εμπειρίας της Πεντηκοστής, διότι πάντοτε επαναλαμβάνεται η ίδια εμπειρία στους θεουμένους σε όλη την διάρκεια της Εκκλησίας. Και από αυτήν την εμπειρία βγαίνουν τα άγια λείψανα, όλη η λατρεία και ευσέβεια της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που, φοβάμαι πολύ, την καταλαβαίνουν οι απλοί πιστοί καλύτερα από μερικούς θεολόγους τουλάχιστον. Αυτοί που έχουν την ευλάβεια για τα λείψανα κάτι καταλαβαίνουν ή κάτι αισθάνονται από αυτό το φαινόμενο των αγίων λειψάνων. Λοιπόν, η επανάληψη αυτή της εμπειρίας της Πεντηκοστής μέσα στην ιστορία της Εκκλησίας, αυτή είναι η σπονδυλική στήλη και της εκκλησιαστικής ιστορίας και της ιστορίας των δογμάτων στην Ορθόδοξη Εκκλησία».

«Κατά την πατερική παράδοση, αυτή η εμπειρία της Πεντηκοστής, επαναλαμβάνεται και μετά την Πεντηκοστή. Και το πρώτο παράδειγμα που έχουμε, είναι μέσα από την ίδια την Αγία Γραφή, στην περίπτωση του Κορνηλίου, ο οποίος και στην γλωσσολαλιά έφθασε και στην θέωση έφθασε της Πεντηκοστής και γι' αυτόν τον λόγο ο Πέτρος τον εβάπτισε.

Και όταν εκλήθη να δώση λόγο στους συντηρητικούς Εβραίους, περιέγραψε την εμπειρία του Κορνηλίου, πριν βαπτισθεί ο Κορνήλιος, ότι είχεν "ίσην δωρεάν" (Πράξεις ια', 17) που είχαν οι Απόστολοι. Και μας λέει ο ίδιος ο Απόστολος Πέτρος, ότι ο Κορνήλιος πριν βαπτισθεί είχε την ιδίαν Χάρη που είχαν οι Απόστολοι την ημέρα της Πεντηκοστής. Γι' αυτό, παρακαλώ, να πάρετε τις Πράξεις των Αποστόλων και να διαβάσετε πολύ προσεκτικά τα της Πεντηκοστής και τα δύο κεφάλαια, που αναφέρονται στον Κορνήλιο, για να δείτε πως είναι ίδια (βλέπε Πράξεις ι΄, ια').

Η Αγία Γραφή μαρτυρεί ότι μετά την Πεντηκοστή υπάρχει Πεντηκοστή και είναι στην ζωή αυτών των ανθρώπων, που φθάνουν στην θέωση. Καθ' όλη την διαδρομή της ιστορίας της Εκκλησίας έχουμε αναρίθμητα παραδείγματα ανθρώπων που φθάνουν στην ίδια εμπειρία της Πεντηκοστής, όπως έφθασαν οι Απόστολοι, ο Κορνήλιος κ ο κ.

Εξ επόψεως γεωγραφίας αυτά συμβαίνουν όχι μόνο στην Ανατολή, αλλά και στην Δύση, διότι η εμπειρία της Πεντηκοστής υπάρχει και στην Δύση, τουλάχιστον μέχρι τον Μεσαίωνα. Εάν θέλετε να δείτε παραδείγματα τέτοια, θα πάρετε τους βίους των Αγίων, κυρίως, όπως σώζονται στην εποχή των Μεροβιγγείων Φράγκων στα παπικά κράτη της Δύσεως, που έχουμε όχι μόνο την μαρτυρία του Ιωάννου Κασσιανού, αλλά, κυρίως, του Γρηγορίου Τουρώνης, ο οποίος έχει γράψει πολλούς βίους των Αγίων, μέσα στους οποίους βίους φαίνεται σαφώς αυτή η εμπειρία της Θεώσεως. Επίσης έχουμε και παραδείγματα ανθρώπων στην Δύση, που έφθασαν σε τέτοια αγιότητα, που διατηρήθηκαν και τα σκηνώματα αυτών των ανθρώπων. Οπότε έχουμε ιερά λείψανα και όλα τα επακόλουθα, που συνοδεύουν, δηλαδή, μια εμπειρία Θεώσεως.

Έχουμε το παράξενο φαινόμενο, ότι ενώ έχουμε ιερά λείψανα στην Δύση, έχουμε αντιθέτως μια σχολαστική θεολογία των Φράγκων του Μεσαίωνος, που δεν συμβαδίζει ολότελα με αυτήν την εμπειρία της Θεώσεως».

«Εφ' όσον κάθε εμπειρία της Θεώσεως είναι μια επανάληψη της Πεντηκοστής, και σε αυτή την εμπειρία, σε κάθε αιώνα έχουν φθάσει οι άνθρωποι δηλαδή, από αυτής της απόψεως, τι είναι όλοι αυτοί οι Άγιοι της Εκκλησίας κλπ., και τι είναι η ανώτερη κατανόηση της Ορθοδοξίας; Εάν δεν είναι η Πεντηκοστή τότε τι είναι; Ο Πάπας της Ρώμης; Είναι ένας Προτεστάντης που δεν έχει ιδέα τι λέει δηλαδή, και κάνει ερμηνεία της Αγίας Γραφής;».

Βέβαια, η εμπειρία της Πεντηκοστής είναι μυστήριο και δεν συνδέεται με την λογική.

«Η Ορθόδοξη θεολογία έχει κυκλικό χαρακτήρα. Είναι σαν ένας κύκλος. Όπου και αν ακουμπήσεις πάνω στον κύκλο, ξέρεις όλο τον κύκλο, γιατί όλος ο κύκλος ο ίδιος είναι. Όλα ανάγονται στην Πεντηκοστή. Τα μυστήρια της Εκκλησίας, όπως η Ιερωσύνη, ο γάμος, το βάπτισμα, η εξομολόγηση κλπ., οι αποφάσεις των Συνόδων κλπ. Εκείνο είναι το κλειδί της Ορθοδόξου θεολογίας, η Πεντηκοστή. Γι' αυτό, και εκείνος που φθάνει στην θέωση μετά την Πεντηκοστή, οδηγείται "εις πάσαν την αλήθειαν".

Και ποια είναι αυτή η "πάσα αλήθεια"; Είναι κάτι, που υπερβαίνει την λογική του ανθρώπου. Συμπεριλαμβάνει την ανθρώπινη φύση του Χριστού και κατοικεί μέσα στον άνθρωπο που έχει φθάσει στον φωτισμό και στην θέωση. Όλο το μυστήριο της ενσαρκώσεως, της Αγίας Τριάδος, περί θείας Χάριτος, περί θεραπείας της ανθρώπινης προσωπικότητος, περί του παρελθόντος της σωτηρίας στην Παλαιά Διαθήκη, περί του μέλλοντος και της Δευτέρας Παρουσίας, όλα είναι μέσα στο μυστήριο της Πεντηκοστής.

Γι' αυτό η Ορθόδοξη θεολογία έχει καταπληκτική απλότητα. Άλλο, αν οι ανάγκες το επιβάλλουν όταν αντιμετωπίζει αιρέσεις, να μιλάει ένας εκ μέρους της Ορθοδοξίας, που να ξέρει καλά τους αιρετικούς, να ξέρει την φιλοσοφία καλά κλπ. Αυτό, όμως, δεν είναι η ουσία της Ορθοδόξου θεολογίας. Η ουσία της Ορθοδόξου θεολογίας είναι κάθαρση, φωτισμός, θέωση».

«Πέραν της Πεντηκοστής δεν υπάρχει καμία άλλη κατανόηση. Βέβαια, στην εμπειρία μετέχει η λογική -μετέχει το σώμα στην εμπειρία αυτή- αλλά ο Θεός και η ενσάρκωση και η ανθρώπινη φύση του Χριστού που είναι πηγή Φωτός εξ αιτίας της ενσαρκώσεως του Λόγου στην ανθρώπινη φύση κλπ., αυτά παραμένουν μυστήρια και δεν ημπορούν να κατανοηθούν με τρόπο φιλοσοφικό, στοχαστικό κλπ.».

Επειδή η εμπειρία της ΘεώσεωςΠεντηκοστής συνεχίζεται δια μέσου των αιώνων, γι' αυτό και η Πεντηκοστή είναι η βάση της πραγματικής εκκλησιαστικής ιστορίας. Όταν σε κάθε εποχή υπάρχουν Άγιοι που φθάνουν στην θέωση, στην εμπειρία της Πεντηκοστής, τότε αυτή η εποχή χαρακτηρίζεται «χρυσούς αιών» της Εκκλησίας.«Κάθε φορά που ένας Ορθόδοξος Χριστιανός φθάνει στον φωτισμό ήδη μετέχει στα αποτελέσματα της εμπειρίας της Θεώσεως, που προγεύεται με τον φωτισμό και ολοκληρώνεται πλέον, όταν φθάνει στην θέωση. Οπότε, ο "χρυσούς αιών" μπορεί να περιγραφεί ως εξής νομίζω: Όταν, η πλειοψηφία των Χριστιανών φθάνουν στον φωτισμό, στην κάθαρση της καρδιάς και πολλοί εξ αυτών φθάνουν και στην θέωση, έχουμε "χρυσούν αιώνα". Επομένως, αυτό είναι το κριτήριο για το πού βρισκόμαστε. Λοιπόν, είχαν αυτό το πράγμα οι Χριστιανοί στους πρώτους αιώνες; Βέβαια το είχαν. Το μαρτυρούν τόσα πολλά λείψανα, που έχουμε από εκείνη την εποχή από τους Μάρτυρες».

Επομένως, κέντρο της αποκαλύψεως-Πεντηκοστής είναι ο Χριστός, που βίωσαν οι Προφήτες ασάρκως και οι Απόστολοι και Πατέρες σεσαρκωμένο, και αυτή είναι η ουσία της Ορθοδόξου παραδόσεως.

Πηγή: "Εμπειρική Δογματική τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας κατά τις προφορικές παραδόσεις τού π. Ι. Ρωμανίδη" Τόμος Β΄.