ΤΟ ΨΑΛΤΗΡΙΟΝ

ΤΟ ΨΑΛΤΗΡΙΟΝ 

 Το Ψαλτήριο είναι το γνωστότερο βιβλίο στη λατρευτική ζωή της Εκκλησίας μας. Χρησιμοποιείται καθημερινά σε κάθε ακολουθία (Εσπερινός, Όρθρος, Ώρες κ.λπ.) και με τη μορφή μεμονωμένων ψαλμών ή στίχων στη θεία λειτουργία και στα υπόλοιπα μυστήρια. Θα λέγαμε ότι ολόκληρη η υμνολογία της Εκκλησίας μας στηρίζεται πάνω σε αυτό.
 Οι ψαλμοί ήταν ύμνοι οι οποίοι ψάλλονταν ή απαγγέλλονταν με συνοδεία μουσικού οργάνου (εξ ου και ψαλτήριο=μουσικό όργανο). Κάποιων ψαλμών γνωρίζουμε τους στιχουργούς. Στην αρχαία εποχή συνήθως ένας στιχουργός ήταν και μουσικός ταυτόχρονα ή, καλύτερα, ήταν συνθέτης της μουσικής του ύμνου ή του τραγουδιού που συνέθετε. Τη μουσική αυτή την εξέφραζε είτε με τη φωνή του τραγουδώντας (α καπέλα) είτε με κάποιο μουσικό όργανο. Ο λαός του Ισραήλ κατανόησε τον πλούτο αυτών των συνθέσεων και τις υιοθέτησε. Τις έκαμε δικές του με το να τις εντάξει όχι απλώς στη λογοτεχνία του αλλά στο ιερό του βιβλίο, τη Βίβλο, την οποία θεωρούσε όχι απλώς <<ιερό λόγο>> αλλά λόγο του Θεού του.
 Τους ψαλμούς χρησιμοποίησε το Ισραήλ στη λατρεία του, τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια. Τα λόγια των ψαλμών εξέφραζαν τις κραυγές ενός λαού, του Λαού του Θεού σε όλες τις ιστορικές του περιπέτειες, από την περίοδο της Εξόδου από την Αίγυπτο έως το Ολοκαύτωμα.

ΣΕ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

 Επιπροσθέτως, εκτός της λατρευτικής χρήσης των ψαλμών, αυτοί χρησιμοποιούνταν και σε κάποιες κοινωνικές εκδηλώσεις του Ισραήλ. Έτσι, ψαλμοί ψέλνονταν: στη γιορτή αφιερώσεως, στη γιορτή Φουρείμ, στη γιορτή της Πεντηκοστής, στο Πάσχα, στο μνημόσυνο καταστροφής του ναού, τελευταίες μέρες της γιορτής της Σκηνοπηγίας, στη στέψη βασιλιά, για να γιορταστεί κάποιο ειδικό γεγονός της ζωής του βασιλιά, στη διάρκεια καθημερινών θυσιών ολοκαυτώματος.
 Βλέπουμε, δηλαδή, ότι οι ψαλμοί είχαν ενταχθεί στην εβραϊκή ζωή και λατρεία. Ήταν σε καθημερινή χρήση στις ακολουθίες του Ναού. Ο Κύριος, ως καλός Ιουδαίος, γνώριζε από μνήμης τους ψαλμούς και τους χρησιμοποιούσε. Ακόμα και η τελευταία του φράση, αυτή επάνω στον Σταυρό, είναι από τους ψαλμούς (Ψλ.30):<<και φωνήσας φωνή μεγάλη ο Ιησούς είπε. Πάτερ, εις χείρας σου παραδίδομαι το πνεύμα μου. Και ταύτα ειπών εξέπνευσεν>> (Λκ 23,46).
 Η χρήση των ψαλμών πέρασε από την εβραϊκή λατρεία στους πρώτους χριστιανούς ομαλά και φυσιολογικά, ως κάτι δεδομένο, προς χρήση. Αυτό συνέβη διότι οι πρώτοι χριστιανοί είχαν ως παράδειγμα τη χρήση των ψαλμών από τον Χριστό και τους Αποστόλους, Έτσι, λοιπόν, χρησιμοποιούνται από τους πιστούς είτε στην κοινή (δημόσια) λατρεία είτε στις ιδιωτικές προσευχές. Μαρτυρίες για την κοινή ή ιδιωτική χρήση βρίσκουμε πολλές εντός των Πράξεων των Αποστόλων και των Επιστολών. Έως και σήμερα βλέπουμε ότι όλοι οι Άγιοι αγαπούσαν και διάβαζαν το Ψαλτήρι. 

Η ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥΣ

Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η πρώτη Εκκλησία είχε ως βάση της τη χριστολογική ερμηνεία των ψαλμών. Άλλωστε τα λόγια του ίδιου του Χριστού <<είπε δε αυτοίς. Ούτοι οι λόγοι ους ελάλησα προς υμάς έτι ων συν υμίν, ότι δει πληρωθήναι πάντα τα γεγραμμένα εν τω νόμω Μωϋσέως και προφήταις και ψαλμοίς περί εμού>> (Λκ 24,44) οδήγησαν σε αυτόν τον τρόπο ερμηνείας του Ψαλτηρίου. Αυτή την ερμηνευτική χρήση τη βρίσκουμε, εκτός από τις Πράξεις των Αποστόλων και τις Επιστολές, και στους εκκλησιαστικούς συγγραφείς των πρώτων αιώνων. Δηλαδή τους ψαλμούς τους χρησιμοποίησε η χριστιανική Εκκλησία <<περνώντας>> μέσα από το χριστολογικό φίλτρο. Ουσιαστικά τους εκχριστιάνισε. Κατανόησε η Εκκλησία ότι οι ψαλμοί γράφτηκαν για τον Χριστό. Εκείνου το πρόσωπο και το έργο (σωτηριολογικό, χριστολογικό και εκκλησιολογικό) περιγράφεται σε αυτούς. Με αυτόν τον τρόπο εξάγουμε με σιγουριά το συμπέρασμα ότι, οι ελπίδες που έψαλλαν οι ψαλμωδοί πραγματοποιούνται εν τω προσώπω του Χριστού. Ο Μεσσίας ήρθε. Έτσι, το βασίλειο του Ισραήλ και όλα τα έθνη καλούνται να Τον υμνήσουν.
 Ως εκ τούτου, όταν προσευχόμαστε με ψαλμούς πρέπει να τους κατανοούμε μέσα στην ιστορία της σωτηρίας και όχι μεμονωμένα και προσωπικά. Να τους αναγνωρίζουμε τη σωτηριολογική, τη χριστολογική και την εκκλησιολογική τους υπόσταση.