Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΧΕΙΡΟΘΕΣΙΑΣ
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΧΕΙΡΟΘΕΣΙΑΣ
Εἰς τήν ἀρχαίαν Ἐκκλησίαν ἐναλάσσονταν οἱ ὅροι χειροτονία, χειροθεσία. Ἡ ἑρμηνεία τῶν δύο τούτων ὅρων ἦτο ἠ αὐτή. Ἐσήμαινον δέ οἱ ὅροι χεῖραν θέτω καί χεῖραν τείνω. Σύν τῆ παρόδω ὅμως τοῦ χρόνου ἐδιαφοροποιήθη ἡ ἔννοια τῆς χειροπθεσίας, κατά τοιοῦτον τρόπον, ὥστε τό χειροθετεῖν νά ἀντικαθιστᾶ ἐνίοτε τό χειροτονεῖν, ἐν τῆ περιπτώσει καθ’ ἥν τό χειροτονεῖν ἐγένετο τύποις μόνον καί οὐχί οὐσία (ἐνεργεία). Οὕτω διά τούς σχισματικούς καθωρίσθη, ὅπως διά νά «κοινωνήσουν» καί ἐνταχθοῦν εἰς τήν Καθολικήν Ἐκκλησίαν, ἀπητεῖτο ἡ χειροθεσία καί οὐχί ἡ χειροτονία. Τοῦτο γίνεται κατανοητόν ἐκ τοῦ Η΄ Κανόνος τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.
Ἰδού τί λέγει ὁ Η΄ Κανών: «Περί τῶν ὀνομαζόντων ἑαυτούς καθαρούς ποτε, προσερχομένων δέ τῆ Καθολικῆ Ἀνατολικῆ ‘Εκκλησία, ἔδοξε τῆ Ἁγία καί μεγάλη Συνόδω, ὥστε χειροθετουμένους αὐτούς, οὕτως μένειν ἐν τῶ Κλήρω».
ΠΟΙΑ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΧΕΙΡΟΘΕΣΙΑΣ
ΕΝ ΤΩ Η ΚΑΝΟΝΙ ΤΗΣ Α΄ ΟΙΚΟΥΜ. ΣΥΝΟΔΟΥ
ΑΙ ΔΥΟ ΜΟΡΦΑΙ ΧΡΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΧΕΙΡΟΘΕΣΙΑΣ
Σχολιάζων ἐν τῶ Πηδαλίω του ὁ ἱερός Νικόδημος ὅτι «ἡ χειροθεσία ἐδῶ δέν εἶναι χειροτονία, καθώς ἴσως ἤθελεν ὑπολάβη τινάς, ἀλλά εἶναι τό νά βάλλεται ἡ χείρ τῶν ἱερωμένων εἰς τάς κεφαλάς τῶν τοιούτων αἱρετικῶν καί νά δέχωνται ὡς μετανοοῦντες. Οὕτω γάρ διά χειροθεσίας (καί οὐ διά χειροτονίας) καί ὁ μθ τῆς ἐν Καρθαγένη θέλει νά δέχωνται οἱ μετανοοῦντες. Ὅτι δέ ἀληθής ὁ λόγος μου μαρτυρεῖ καί ἡ ζ΄ Σύνοδος. Ἀναγνωσθέντος γάρ τοῦ ἰδίου τούτου Κανόνος ἐν τῆ α΄ πράξει αὐτῆς, καί ζητηθέντος πῶς νοητέον τό χειροθετουμένους, εἶπεν ὁ ἁγιώτατος Ταράσιος, ἐπ’ εὐλογίας ἐνταῦθα ἡ χειροθεσία λέγεται, καί οὐκ ἐπί χειροτονίας».
Εἰς αὐτό τό σχόλιόν του ὁ ἱερός Νικόδημος ἀναφέρει ἀπό τάς διαταγάς τῶν Ἀποστόλων καί ἐκ τοῦ κεφαλαίου μα΄ καί μγ΄: «Καθώς τόν ἄπιστον δέχεσαι, ἀφ’ οὗ τόν βαπτίσεις, ἔτσι καί τόν ἁμαρτωλόν, ἀφ’ οὗ χειροθετήσεις, ὡς καθαρόν θέλεις ἀποκαταστήσει εἰς τήν νομήν τήν πνευματικήν. Καί ἡ χειροθεσία γίνεται εἰς αὐτόν ἀντί βαπτίσματος, ἐπειδή διά τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν ἐδίδετο τό Πνεῦμα τό Ἅγιον εἰς τούς πιστεύοντας...».
Σημειωτέον ὅτι ἡ χειροθεσία ἐν προκειμένω, ὡς σχολιάζεται ὑπό τοῦ ἱεροῦ Νικοδήμου, δέν ἀναφέρεται εἰς τήν χειροθεσίαν τῶν Κληρικῶν, ἀλλά εἰς τήν χειροθεσίαν τῶν μετανοούντων πιστῶν, ἵνα διά ταύτης ἀποκατασταθοῦν εἰς τήν Καθολικήν Ἐκκλησίαν.
Ἡ Σύνοδος αὕτη ἔδέχθη τούς Καθαρούς ἤ Ναυατιανούς οἰκονομικῶς. Διά τούς Καθαρούς ἠσχολήθη ὁ Μέγας Βασίλειος εἰς τόν Α΄ Κανόνα αὐτοῦ. «Οἱ Καθαροί καί αὐτοί τῶν ἀπεσχισμένων εἰσί. Πλήν ἀλλ’ ἔδοξε τοῖς ἀρχαίοις, τοῖς περί τόν Κυπριανόν, λέγω καί Φιρμιλιανόν τόν ἡμέτερον, τούτους πάντας μιᾶ ψήφω ὑποβαλεῖν, Καθαρούς καί Ἐγκρατίτας καί Ὑδροπαραστάτας καί Ἀποτακτίτας, διότι ἡ μέν ἀρχή τοῦ χωρισμοῦ διά σχίσματος γέγονεν, οἱ δέ τῆς Ἐκκλησίας ἀποστάντες, οὐκ ἔτι ἔσχον τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐφ’ ἑαυτούς. Ἐπέλιπε γάρ ἡ μετάδοσις τῶ διακοπῆναι τήν ἀκολουθίαν. Οἱ μέν γάρ πρῶτοι ἀναχωρήσαντες, παρά τῶν Πατέρων ἔσχον τάς χιεροτονίας καί διά τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν αὐτῶν, εἶχον τό χάρισμα τό πνευματικόν, οἱ δέ ἀπορραγέντες, λαϊκοί γενόμενοι οὔτε τοῦ βαπτίζειν, οὔτε τοῦ χειροτονεῖν εἶχον ἐξουσίαν, οὔτε ἠδύναντο χάριν Πνεύματος ἁγίου ἑτέροις παρέχειν ἧς αὐτοί ἐκπεπτώκασιν...».
Ὁ Α΄ Κανών τοῦ Μγεάλου Βασιλείου ἀναφέρεται εἰς τούς Καθαρούς περί ὧν ὁμιλεῖ ὁ Η΄ Κανών τῆς Α΄ Οἱκουμενικῆς Συνόδου. Ὀ Μ. Βασίλειος σχολιάζει τόν τρόπον καθ’ ὅν ἔγένοντο δεκτοί. Λέγει μέν περί τῶν Καθαρῶν ὅτι ἦσαν σχισματικοί, ἀλλά καί ὅτι ἡ Σύνοδος τοῦ Κυπριανοῦ καί τοῦ Φιρμιλιανοῦ τούς κατατάσσει εἰς τήν ἰδίαν μοῖραν μέ τούς Ἐγκρατίτας, ‘Υδροπασχίτας κλπ. καί τούς δέχεται κατά τόν αὐτόν τρόπον, μέ τήν διαφοράν ὅτι ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ἐχειροτονήθησαν ἤ ἔλαβον τήν χάριν παρά τῶν Πατέρων τούς δέχεται κατά κάποιον ἠπιώτερον τρόπον. Ἐν τούτοις ὅμως λέγει ὅτι καί ἐν τοιαύτη περιπτώσει ὁ τρόπος αὐτός εἶναι οἰκονομίας χάριν καί τό αἰτιολογεῖ οὕτω πως: «Ἡ μέν ἀρχή τοῦ χωρισμοῦ διά σχίσματος γέγονεν, οἱ δέ τῆς Ἐκκλησίας ἀποστάντες, οὐκ ἔτι ἔσχον τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐφ’ ἑαυτούς».
Περί τῆς χειροθεσίας τῶν αἱρετικῶν ἤ σχισματικῶν οἵτινες εἶχον λάβει τό βάπτισμα ἐν τῆ Μιᾶ Ἐκκλησία καί ἐξ αὐτῆς ἐξέκκλιναν εἰς σχίσμα ἤ αἵρεσιν ποιεῖται λόγον ἡ ἐπιστολή τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου πρός τόν Ἀλεξανδρείας ‘Αλέξανδρον. Ἡ ἐπιστολή ἀναφέρεται εἰς τούς ὑπό τοῦ Μελετίου χειροτονηθέντας καί ὁρίζει ὅτι πρέπει νά γίνωνται δεκτοί δι’ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ τῆς Ἀλεξανδρείας Ἐπισκόπου «μυστικωτέρα τινί χειροτονία βεβαιούμενοι». (Περί τῆς ἐπιστολῆς βλέπε Σωκράτους Ἐκκλησιαστική Ἰστορία Α΄, Ἑλλην. Πατρολ. 67, 80). Ἡ ἰδία φράσις ἐπαναλαμβάνεται καί εἰς τήν Ἐκκλησιαστικήν Ἱστορίαν Θεοδωρήτου Βιβλ. Α, 9).
Ἡ φράσις αὕτη «μυστικωτέρα χειροτονία βεβαιωθέντας» ἠμφεσβητήθη ὑπό τινων καί ὑπεστηρίχθη ὅτι πρόκειται περί παρεισαγωγῆς εἰς τό περιθώριοντῆς ἑρμηνευτικῆς αὐτῆς φράσεως. Ὁ Π. Τρεμπέλας (Δογμ, Γ, σελ. 56) λέγει: «Καί ἐν τῆ ὑποθέσει ταύτη ... ὅτι πρόκειται περί γλώσσης ἑρμηνευτικῆς ἀπό τοῦ περιθωρίου εἰς τό κείμενον παρεισαχθείσης... καί πάλιν ἡ παρεισαγωγή αὐτῆς μαρτυρεῖ κρατοῦσαν κατά τήν ἐποχήν τῆς παρεισαγωγῆς τήν θεωρίαν, ὅτι ἡ χειροθεσία ἐπί τῶν ἐπιστρεφόντων ἐκ σχίσματος ἤ αἱρέσεως Κληρικῶν ἐνεῖχεν ἔννοιαν σοβαρωτέραν τῆς συνήθους ἐπί μετανοία χειροθεσίας».
Τό ὅτι ἡ χειροθεσία αὐτή δέν ἦτο ἐπί μετανοία ἀποδεικνύεταικαί ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι ὁ Μελέτιος ὅστις εἶχε χειροτονηθῆ εἰς τήν Καθολικήν Ἐκκλησίαν, δέν ἐχειροθετήθη. Ἄν ἡ χειροθεσία ἐγένετο «ἐπί μετανοία» τότε ἔπρεπε νά χειροθετηθῆ καί ὁ Μελέτιος ὡς μετανοήσας. Εἰς τόν Μελέτιον ὅμως ἀνεγνωρίσθη μόνον τό δικαίωμα τοῦ νά φέρη «τό ψιλόν ὄνομα τῆς τιμῆς», χωρίς καί νά πράττη τά τοῦ Ἐπισκόπου.
Περί τοῦ ἰδίου θέματος, τῆς χειροθεσίας, ἠσχολήθη καί ἡ Ζ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος, προεδρευομένη ὑπό τοῦ Πατριάρχου Κων/λεως Ἁγίου Ταρασίου. Εἰς τήν Α΄ Πράξιν τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου (ΜΑΝΣΙ, 12,1022) ἐτέθη τό ζήτημα περί τῆς χειροθεσίας τῶν Καθαρῶν. Καί πρότερον μέν ὁ Θεόφιλος Ἀλεξανδρείας ἐν τῶ Β΄ αὐτοῦ Κανόνι, ἐξήγησε τήν χειροθεσίαν ὡς χειροτονίαν, ἀλλά σχολιάζων τοῦτο ὁ Ἅγιος Ταράσιος λέγει μετά τινος δισταγμοῦ: «Μήπως ἐπ’ εὐλογίας ἐνταῦθα τήν χειροθεσίαν λέγει καί οὐχί ἐπί χειροτονία». Ἐπί τοῦ θέματος τούτου ἰδού τί διασαφηνίζει ὁ Παν. Τρεμπέλας (Δογμ. Γ΄, σελ. 57). «Καί οὕτω τοῦ πράγματος ἔχοντος πάλιν διά τῆς εὐλογίας παρείχετο χάρις πρός ζωογόνησιν καί ἐπικύρωσιν τοῦ ἀκύρως ὑπό αἱρετικῶν ἤ σχισματικῶν τελεσθέντων».
Τό ἔτος 669 ὁ Πάπας Βιταλιανός ἀνεδείχθη Ἀρχιεπίσκοπος Καντερβουρίας. Ὁ ἐκ Ταρσοῦ Θεόδωρος τούς Βρεττανούς καί Ἰρλανδούς Ἐπισκόπους, τούς ὁποίους ἐθεώρει Τεσσαρασκεδαιτίτας, ἀνεχειροτόνει. ‘Αλλ’ ὅμως ὅταν μετέπειτα ἤθελε νά εὕρη μέτρα συνδιαλλαγῆς τῶν Ἐπισκόπων τούτων καί τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρώμης, ἐνεργῶν κατ’ οἰκονομίαν περιωρίσθη εἰς τό νά ἀξιοῖ, ὅπως οὗτοι «δι’ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ Καθολικοῦ Ἐπισκόπου βεαιοῦνται». Ἤτοι ὁ Θεόδωρος ὁ ἐκ Ταρσοῦ χαρακτηρίζει τήν χειροθεσίαν ὡς βεβαίωσιν, ὅπως ἀκριβῶς τήν χαρακτηρίζει καί ἡ Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδος.
Εἰς τάς ἀποκρίσεις τοῦ Ἰουστίνου πρός τούς Ὀρθοδόξους (Ἀπόκρισις 24, Βλ. Ἑλλην. Πατρολ. 6, 1262) εὕρηται ἡ κατωτέρω ἀπόκρισις: «Τοῦ αἱρετικοῦ ἐπί τήν Ὀρθοδοξίαν ἐρχομένου τό σφάλμα διορθοῦται, τῆς μέν κακοδοξίας τῆ μεταθέσει τοῦ φρονήματος, τοῦ δέ βατίσματος τῆ ἐπιχρίσει τοῦ Ἁγίου Μύρου, τῆς δέ χειροτονίας τῆ χειροθεσία».
Εἰς τήν ἀπόκρισιν ταύτην μαρτυρεῖται ἡ ἐπί τοῦ θέματος θέσις τῆς κατ’ Ἀνατολήν Ἐκκλησίας κατά τόν Γ΄καί Δ΄ αιῶνα. Σημειωτέον ὅτι, κατά τόν Πανγ. Τρεμπέλα, αἱ ἀποκρίσεις αὗται ψευδῶς ἀναφέρονται εἰς τόν Ἰουστῖνον.
Ἕτεραι πράξεις τῆς Ἐκκλησίας τῶν πρώτων αἰώνων διασαφηνίζουν πλήρως τήν ἔννοιαν τῆς χειροθεσίας κατά τήν πρώτην περίοδον τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας. Ὁ Ρώμης Στέφανος ἠξίου ὅπως ἐπί τῶν ἐπιστρεφόντων αἱρετικῶν ἐπαναλαμβάνεται ἡ CONFIRMATIO, δηλαδή ἡ «βεβαίωσις». Ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος ὑπεστήριξε ὅτι πρόκειται περί χειροθεσίας «ἐπί μετανοία». Ὀ ἅγιος Κυπριανός ἐχρησιμοποίησε τήν χειροθεσίαν καί τήν ὑπεστήριξε κατά τοιοῦτον τρόπον, ὥστε δίδει τήν ἑρμηνείαν, ὅτι ἐνεῖχε τόν χαρακτῆρα τῆς λήψεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (Βλέπε τούς λόγους τοῦ ἁγ. Κυπριανοῦ ἐν ἐπιστολῆ 72,1 εἰς τήν Λατινικήν Πατρολογίαν 3, 1084 καί ἐπιστολήν 74). Ὁ Κυπριανός μάλιστα ἐταύτιζε τό «imrositio manus in poenitentiam» (=ἐπίθεσις χειρῶν ἐπί μετανοία) πρός τό «manym inponere ad accipiendum spiritum sanctum» (=χεῖρα θέτειν πρός λῆψιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος».
Ἡ ἐν Ἀρελάτη Σύνοδος συνελθοῦσα ἐν ἔτει 314, εἰς τόν Η αὐτῆς Κανόνα χαρακτηρίζει τήν χειροθεσίαν «ad ‘accipiam spiritum sanctum» (=πρός λῆψιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος). Ὁ Πάπας Σιρρίκιος ρητῶς λέγει περί τῆς συνδιαλλαγῆς τῶν Ἀρειανῶν, ὅτι ὅτι αὕτη συντελεῖται «διά μόνης τῆς ἐπικλήσεως τῶν ἑπταπλῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τῆς δι’ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ Ἐπισκόπου γενομένης» (Πατρολ Λατινική, 13, 1135) Τό αὐτό ὁρίζουν καί οἱ Πάπαι Ἰννοκέντιος ὁ Α΄, Λέων, Βιγγίλιος, χρησιμοποιοῦντες τήν ἔννοιαν τῆς χειροθεσίας ὡς μεταδιδούσης Πνεῦμα Ἅγιον.
Κατά τήν πρᾶξιν τῆς Βυζαντινῆς Ἐκκλησίας, ὡς ἐμφαίνεται ἐν τῶ Εὐχολογίῳ ε\ἰς τήν ἀκολουθίαν τήν ἀναγινωσκομένην ἐπί ἐπιστροφῆ ἀποστατῶν ἤ ἐξ’ αἱρέσεως ἐπιστρεφόντων καί ἀποδιδομένην εἰς τόν Μεθόδιον Κων/λεως, τήν διά Μύρου χρίσιν τῶν ἐπιστρεφόντων αἱρετικῶν συνώδευε καί ἐπίθεσις τῶν χειρῶν. Τοῦτο εἶναι χαρακτηριστικόν, καθ’ ὅσον μαρτυρεῖ ὅτι ἡ ἐπίθεσις τῶν χειρῶν ἐπί ἐπιστρεφόντων αἱρετικῶν ἐγίνετο πρός μετάδοσιν τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Εἰς μίαν ἐξ’ αὐτῶν τῶν εὐχῶν, τήν τρίτην, ἀναφέρονται τά ἑπόμενα ἐξόχως χαρακτηριστικά: «Καταύγασον αὐτοῦ τήν διάνοιαν τῆ δυνάμει καί ἐνεργεία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὥστε τόν ἐναποκείμενον τῆ ψυχῆ αὐτοῦ σπινθῆρα τοῦ σωτηριώδους βαπτίσματος ταῖς αὔραις τῆς χάριτος, νοητῶς ἐξαφθῆναι καί τήν ἐνσημανθεῖσαν αὐτῶν σφραγίδα ἐκτυπώτερον ἐπιφαίνεσθαι ἐν τῆ καρδία αὐτοῦ».
Ὡς ὀρθῶς φρονεῖ ὁ Δυοβουνιώτης ἐπί τοῦ γεγονότος αὐτοῦ (Βλ. ἐργασίαν του «Τά μυστήρια» , σελ. 84) ἡ ἐπίθεσις τῶν χειρῶν παρείχετο πρός ἀναζωογόνησιν τῆς ἀνεξαλείπτου μέν, ἀλλά θραυσθείσης καί μή τετελειωμένης σφραγίδος τῶν μυστηρίων.
Ἐκ τῶν ἀνωτέρω ἀναφερθεισῶν περιπτώσεων καθίσταται ἐμφανές ὅτι ὁ ὅρος χειροθεσία κατά τήν πρᾶξιν τῆς Ἐκκλησίας παρουσιάζει τάς ἑξῆς δύο μορφάς.
Ἡ πρώτη περίπτωσις εἶναι ἡ χειροθεσία ἡ γενομένη ἐπί σχισματικῶν ἤ αἱρετικῶν. Αὕτη τελεῖται διά τήν ἐπικύρωσιν τοῦ ἀκύρως γενομένου μυστηρίου, ἤτοι «πρός λῆψιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος», ὥστε νά ἐπενεργήση ἐν αὐτῶ ἡ Χάρις. Εἶναι ἀκριβῶς ἡ χειροθεσία ἡ γενομένη ἐπί τῶν μετανοία ἐπιστρεφόντων. Διότι τήν χρίσιν τοῦ Ἁγίου Μύρου συνώδευε καί ἡ ἐπίθεσις τῶν χειρῶν.
Εἶναι ἴσως ἡ ἐπίθεσις τῶν χειρῶν, ἥτι γίνεται εἰς τό Μυστήριον τῆς Ἐξομολογήσεως ὑπό τοῦ Πνευματικοῦ, διότι σήμερον χειροθεσίαν λαϊκῶν ἐπιστρεφόντων ἐκ τῆς αἱρέσεως εἰς τήν Ἐκκλησίαν δέν ἔχομεν. Εἰς αὐτήν τήν χειροθεσίαν ἀναφέρεται καί ὁ ἱερός Νικόδημος ἐν τῶ Πηδαλίῳ του σχολιάζων τόν Η’΄ Κανόνα τῆς Α΄ Οἱκουμενικῆς Συνόδου.
Ἡ δευτέρα περίπτωσις εἶναι ἡ γενομένη διά τήν ἀναζωογόνησιν τοῦ Μυστηρίου τῆς Χειροτονίας. Διά νά εἶναι ἔγκυρον τό ἀκύρως τελεσθέν Μυστήριον τῆς Χειροτονίας, δέον ὅπως, ὁ ἐκτός τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας χειροτονηθείς ἐπιστρέφων εἰς τήν Καθολικήν Ἐκκλησίαν χειροθετῆται διά τήν βεβαίωσιν τοῦ Μυστηρίου τῆς χειροτονίας.
Εἰς αὐτό τό θέμα ἀναφέρεται ὡς εἴπομεν ὁ Η΄ Κανών τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου καί ἑρμηνευτικῶς ἡ ἐπιστολή τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς πρός τόν Ἀλεξανδρείας Ἀλέξανδρον, ἡ χαρακτηρίζουσα τήν χειροθεσίαν ὡς «μυστικωτέραν χειροτονίαν». Εἰς αὐτήν ἀναφέρεται καί ἡ Ζ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος, ἡ χαρακτηρίζουσα αὐτήν ὡς «εὐλογίαν», ἤτοι ἐπικύρωσιν τοῦ ἀκύρως τελεσθέντος.
Ἡ χειροθεσία ἑπομένως εἰς τόν Η΄ Κανόνα τῆς Α’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, παρουσιάζει διπλῆν μορφήν. Χειροθεσία διά τούς λαϊκούς (πρός ζωογόνησιν τῶν Μυστηρίων ὡς τό παρουσιάζει καί ὁ ἱερός Νικόδημος) καί χειροθεσίαν διά τήν χειροτονίαν τῶν Κληρικῶν, ὡς ἡρμηνεύθη ὑπό τῆς ἀνωτέρω ἀναφερθείσης ἐπιστολῆς πρός τόν Ἀλεξανδρείας καί τῆς Ζ΄ Οἱκουμενικῆς Συνόδου.
Ἐξ’ ὅλων τῶν ἀνωτέρω ἐκτεθέντων καί συμπερασματικῶς παρατηροῦμεν ὅτι οὐδέποτε ἡ χειροθεσία ἐχρησιμοποιήθη ἐπί Κανονικῶς καί ὑπό Ὀρθοδόξων Ἐπισκόπων χειροτονηθέντων. Ἐφηρμόσθη μόνον διά τούς ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας εὑρισκομένους σχισματικούς καί αἱρετικούς, τούς ὁποίους ὁ Μ. Βασίλειος εἰς τόν Α΄ Κανόνα του τούς θέτει εἰς τήν αὐτήν θέσιν, ὡς πρός τήν ἰσχύν τῶν τελουμένων ὑπ’ αὐτῶν Μυστηρίων, διότι ὡς καί ἀνωτέρω ἀναφέρομεν «ἡ μέν ἀρχή τοῦ χωρισμοῦ διά σχίσματος γέγονεν, οἱ δέ τῆς Ἐκκλησίας ἀποστάντες, οὐκέτι ἔσχον τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐφ’ ἑαυτούς». Τοῦτο εἶναι τό συμπέρασμα εἰς τό ὁποῖον καταλήγει τις ἐκ τῆς μελέτης τῆς πράξεως τῆς Ἐκκλησίας.
(Μηνάς Κοντογιάννης, φοιτητης Θεολ. Σχολής τού Παν/μίου Αθηνων, ετος 1972)
Εἰς τήν ἀρχαίαν Ἐκκλησίαν ἐναλάσσονταν οἱ ὅροι χειροτονία, χειροθεσία. Ἡ ἑρμηνεία τῶν δύο τούτων ὅρων ἦτο ἠ αὐτή. Ἐσήμαινον δέ οἱ ὅροι χεῖραν θέτω καί χεῖραν τείνω. Σύν τῆ παρόδω ὅμως τοῦ χρόνου ἐδιαφοροποιήθη ἡ ἔννοια τῆς χειροπθεσίας, κατά τοιοῦτον τρόπον, ὥστε τό χειροθετεῖν νά ἀντικαθιστᾶ ἐνίοτε τό χειροτονεῖν, ἐν τῆ περιπτώσει καθ’ ἥν τό χειροτονεῖν ἐγένετο τύποις μόνον καί οὐχί οὐσία (ἐνεργεία). Οὕτω διά τούς σχισματικούς καθωρίσθη, ὅπως διά νά «κοινωνήσουν» καί ἐνταχθοῦν εἰς τήν Καθολικήν Ἐκκλησίαν, ἀπητεῖτο ἡ χειροθεσία καί οὐχί ἡ χειροτονία. Τοῦτο γίνεται κατανοητόν ἐκ τοῦ Η΄ Κανόνος τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.
Ἰδού τί λέγει ὁ Η΄ Κανών: «Περί τῶν ὀνομαζόντων ἑαυτούς καθαρούς ποτε, προσερχομένων δέ τῆ Καθολικῆ Ἀνατολικῆ ‘Εκκλησία, ἔδοξε τῆ Ἁγία καί μεγάλη Συνόδω, ὥστε χειροθετουμένους αὐτούς, οὕτως μένειν ἐν τῶ Κλήρω».
ΠΟΙΑ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΧΕΙΡΟΘΕΣΙΑΣ
ΕΝ ΤΩ Η ΚΑΝΟΝΙ ΤΗΣ Α΄ ΟΙΚΟΥΜ. ΣΥΝΟΔΟΥ
ΑΙ ΔΥΟ ΜΟΡΦΑΙ ΧΡΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΧΕΙΡΟΘΕΣΙΑΣ
Σχολιάζων ἐν τῶ Πηδαλίω του ὁ ἱερός Νικόδημος ὅτι «ἡ χειροθεσία ἐδῶ δέν εἶναι χειροτονία, καθώς ἴσως ἤθελεν ὑπολάβη τινάς, ἀλλά εἶναι τό νά βάλλεται ἡ χείρ τῶν ἱερωμένων εἰς τάς κεφαλάς τῶν τοιούτων αἱρετικῶν καί νά δέχωνται ὡς μετανοοῦντες. Οὕτω γάρ διά χειροθεσίας (καί οὐ διά χειροτονίας) καί ὁ μθ τῆς ἐν Καρθαγένη θέλει νά δέχωνται οἱ μετανοοῦντες. Ὅτι δέ ἀληθής ὁ λόγος μου μαρτυρεῖ καί ἡ ζ΄ Σύνοδος. Ἀναγνωσθέντος γάρ τοῦ ἰδίου τούτου Κανόνος ἐν τῆ α΄ πράξει αὐτῆς, καί ζητηθέντος πῶς νοητέον τό χειροθετουμένους, εἶπεν ὁ ἁγιώτατος Ταράσιος, ἐπ’ εὐλογίας ἐνταῦθα ἡ χειροθεσία λέγεται, καί οὐκ ἐπί χειροτονίας».
Εἰς αὐτό τό σχόλιόν του ὁ ἱερός Νικόδημος ἀναφέρει ἀπό τάς διαταγάς τῶν Ἀποστόλων καί ἐκ τοῦ κεφαλαίου μα΄ καί μγ΄: «Καθώς τόν ἄπιστον δέχεσαι, ἀφ’ οὗ τόν βαπτίσεις, ἔτσι καί τόν ἁμαρτωλόν, ἀφ’ οὗ χειροθετήσεις, ὡς καθαρόν θέλεις ἀποκαταστήσει εἰς τήν νομήν τήν πνευματικήν. Καί ἡ χειροθεσία γίνεται εἰς αὐτόν ἀντί βαπτίσματος, ἐπειδή διά τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν ἐδίδετο τό Πνεῦμα τό Ἅγιον εἰς τούς πιστεύοντας...».
Σημειωτέον ὅτι ἡ χειροθεσία ἐν προκειμένω, ὡς σχολιάζεται ὑπό τοῦ ἱεροῦ Νικοδήμου, δέν ἀναφέρεται εἰς τήν χειροθεσίαν τῶν Κληρικῶν, ἀλλά εἰς τήν χειροθεσίαν τῶν μετανοούντων πιστῶν, ἵνα διά ταύτης ἀποκατασταθοῦν εἰς τήν Καθολικήν Ἐκκλησίαν.
Ἡ Σύνοδος αὕτη ἔδέχθη τούς Καθαρούς ἤ Ναυατιανούς οἰκονομικῶς. Διά τούς Καθαρούς ἠσχολήθη ὁ Μέγας Βασίλειος εἰς τόν Α΄ Κανόνα αὐτοῦ. «Οἱ Καθαροί καί αὐτοί τῶν ἀπεσχισμένων εἰσί. Πλήν ἀλλ’ ἔδοξε τοῖς ἀρχαίοις, τοῖς περί τόν Κυπριανόν, λέγω καί Φιρμιλιανόν τόν ἡμέτερον, τούτους πάντας μιᾶ ψήφω ὑποβαλεῖν, Καθαρούς καί Ἐγκρατίτας καί Ὑδροπαραστάτας καί Ἀποτακτίτας, διότι ἡ μέν ἀρχή τοῦ χωρισμοῦ διά σχίσματος γέγονεν, οἱ δέ τῆς Ἐκκλησίας ἀποστάντες, οὐκ ἔτι ἔσχον τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐφ’ ἑαυτούς. Ἐπέλιπε γάρ ἡ μετάδοσις τῶ διακοπῆναι τήν ἀκολουθίαν. Οἱ μέν γάρ πρῶτοι ἀναχωρήσαντες, παρά τῶν Πατέρων ἔσχον τάς χιεροτονίας καί διά τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν αὐτῶν, εἶχον τό χάρισμα τό πνευματικόν, οἱ δέ ἀπορραγέντες, λαϊκοί γενόμενοι οὔτε τοῦ βαπτίζειν, οὔτε τοῦ χειροτονεῖν εἶχον ἐξουσίαν, οὔτε ἠδύναντο χάριν Πνεύματος ἁγίου ἑτέροις παρέχειν ἧς αὐτοί ἐκπεπτώκασιν...».
Ὁ Α΄ Κανών τοῦ Μγεάλου Βασιλείου ἀναφέρεται εἰς τούς Καθαρούς περί ὧν ὁμιλεῖ ὁ Η΄ Κανών τῆς Α΄ Οἱκουμενικῆς Συνόδου. Ὀ Μ. Βασίλειος σχολιάζει τόν τρόπον καθ’ ὅν ἔγένοντο δεκτοί. Λέγει μέν περί τῶν Καθαρῶν ὅτι ἦσαν σχισματικοί, ἀλλά καί ὅτι ἡ Σύνοδος τοῦ Κυπριανοῦ καί τοῦ Φιρμιλιανοῦ τούς κατατάσσει εἰς τήν ἰδίαν μοῖραν μέ τούς Ἐγκρατίτας, ‘Υδροπασχίτας κλπ. καί τούς δέχεται κατά τόν αὐτόν τρόπον, μέ τήν διαφοράν ὅτι ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ἐχειροτονήθησαν ἤ ἔλαβον τήν χάριν παρά τῶν Πατέρων τούς δέχεται κατά κάποιον ἠπιώτερον τρόπον. Ἐν τούτοις ὅμως λέγει ὅτι καί ἐν τοιαύτη περιπτώσει ὁ τρόπος αὐτός εἶναι οἰκονομίας χάριν καί τό αἰτιολογεῖ οὕτω πως: «Ἡ μέν ἀρχή τοῦ χωρισμοῦ διά σχίσματος γέγονεν, οἱ δέ τῆς Ἐκκλησίας ἀποστάντες, οὐκ ἔτι ἔσχον τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐφ’ ἑαυτούς».
Περί τῆς χειροθεσίας τῶν αἱρετικῶν ἤ σχισματικῶν οἵτινες εἶχον λάβει τό βάπτισμα ἐν τῆ Μιᾶ Ἐκκλησία καί ἐξ αὐτῆς ἐξέκκλιναν εἰς σχίσμα ἤ αἵρεσιν ποιεῖται λόγον ἡ ἐπιστολή τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου πρός τόν Ἀλεξανδρείας ‘Αλέξανδρον. Ἡ ἐπιστολή ἀναφέρεται εἰς τούς ὑπό τοῦ Μελετίου χειροτονηθέντας καί ὁρίζει ὅτι πρέπει νά γίνωνται δεκτοί δι’ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ τῆς Ἀλεξανδρείας Ἐπισκόπου «μυστικωτέρα τινί χειροτονία βεβαιούμενοι». (Περί τῆς ἐπιστολῆς βλέπε Σωκράτους Ἐκκλησιαστική Ἰστορία Α΄, Ἑλλην. Πατρολ. 67, 80). Ἡ ἰδία φράσις ἐπαναλαμβάνεται καί εἰς τήν Ἐκκλησιαστικήν Ἱστορίαν Θεοδωρήτου Βιβλ. Α, 9).
Ἡ φράσις αὕτη «μυστικωτέρα χειροτονία βεβαιωθέντας» ἠμφεσβητήθη ὑπό τινων καί ὑπεστηρίχθη ὅτι πρόκειται περί παρεισαγωγῆς εἰς τό περιθώριοντῆς ἑρμηνευτικῆς αὐτῆς φράσεως. Ὁ Π. Τρεμπέλας (Δογμ, Γ, σελ. 56) λέγει: «Καί ἐν τῆ ὑποθέσει ταύτη ... ὅτι πρόκειται περί γλώσσης ἑρμηνευτικῆς ἀπό τοῦ περιθωρίου εἰς τό κείμενον παρεισαχθείσης... καί πάλιν ἡ παρεισαγωγή αὐτῆς μαρτυρεῖ κρατοῦσαν κατά τήν ἐποχήν τῆς παρεισαγωγῆς τήν θεωρίαν, ὅτι ἡ χειροθεσία ἐπί τῶν ἐπιστρεφόντων ἐκ σχίσματος ἤ αἱρέσεως Κληρικῶν ἐνεῖχεν ἔννοιαν σοβαρωτέραν τῆς συνήθους ἐπί μετανοία χειροθεσίας».
Τό ὅτι ἡ χειροθεσία αὐτή δέν ἦτο ἐπί μετανοία ἀποδεικνύεταικαί ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι ὁ Μελέτιος ὅστις εἶχε χειροτονηθῆ εἰς τήν Καθολικήν Ἐκκλησίαν, δέν ἐχειροθετήθη. Ἄν ἡ χειροθεσία ἐγένετο «ἐπί μετανοία» τότε ἔπρεπε νά χειροθετηθῆ καί ὁ Μελέτιος ὡς μετανοήσας. Εἰς τόν Μελέτιον ὅμως ἀνεγνωρίσθη μόνον τό δικαίωμα τοῦ νά φέρη «τό ψιλόν ὄνομα τῆς τιμῆς», χωρίς καί νά πράττη τά τοῦ Ἐπισκόπου.
Περί τοῦ ἰδίου θέματος, τῆς χειροθεσίας, ἠσχολήθη καί ἡ Ζ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος, προεδρευομένη ὑπό τοῦ Πατριάρχου Κων/λεως Ἁγίου Ταρασίου. Εἰς τήν Α΄ Πράξιν τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου (ΜΑΝΣΙ, 12,1022) ἐτέθη τό ζήτημα περί τῆς χειροθεσίας τῶν Καθαρῶν. Καί πρότερον μέν ὁ Θεόφιλος Ἀλεξανδρείας ἐν τῶ Β΄ αὐτοῦ Κανόνι, ἐξήγησε τήν χειροθεσίαν ὡς χειροτονίαν, ἀλλά σχολιάζων τοῦτο ὁ Ἅγιος Ταράσιος λέγει μετά τινος δισταγμοῦ: «Μήπως ἐπ’ εὐλογίας ἐνταῦθα τήν χειροθεσίαν λέγει καί οὐχί ἐπί χειροτονία». Ἐπί τοῦ θέματος τούτου ἰδού τί διασαφηνίζει ὁ Παν. Τρεμπέλας (Δογμ. Γ΄, σελ. 57). «Καί οὕτω τοῦ πράγματος ἔχοντος πάλιν διά τῆς εὐλογίας παρείχετο χάρις πρός ζωογόνησιν καί ἐπικύρωσιν τοῦ ἀκύρως ὑπό αἱρετικῶν ἤ σχισματικῶν τελεσθέντων».
Τό ἔτος 669 ὁ Πάπας Βιταλιανός ἀνεδείχθη Ἀρχιεπίσκοπος Καντερβουρίας. Ὁ ἐκ Ταρσοῦ Θεόδωρος τούς Βρεττανούς καί Ἰρλανδούς Ἐπισκόπους, τούς ὁποίους ἐθεώρει Τεσσαρασκεδαιτίτας, ἀνεχειροτόνει. ‘Αλλ’ ὅμως ὅταν μετέπειτα ἤθελε νά εὕρη μέτρα συνδιαλλαγῆς τῶν Ἐπισκόπων τούτων καί τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρώμης, ἐνεργῶν κατ’ οἰκονομίαν περιωρίσθη εἰς τό νά ἀξιοῖ, ὅπως οὗτοι «δι’ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ Καθολικοῦ Ἐπισκόπου βεαιοῦνται». Ἤτοι ὁ Θεόδωρος ὁ ἐκ Ταρσοῦ χαρακτηρίζει τήν χειροθεσίαν ὡς βεβαίωσιν, ὅπως ἀκριβῶς τήν χαρακτηρίζει καί ἡ Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδος.
Εἰς τάς ἀποκρίσεις τοῦ Ἰουστίνου πρός τούς Ὀρθοδόξους (Ἀπόκρισις 24, Βλ. Ἑλλην. Πατρολ. 6, 1262) εὕρηται ἡ κατωτέρω ἀπόκρισις: «Τοῦ αἱρετικοῦ ἐπί τήν Ὀρθοδοξίαν ἐρχομένου τό σφάλμα διορθοῦται, τῆς μέν κακοδοξίας τῆ μεταθέσει τοῦ φρονήματος, τοῦ δέ βατίσματος τῆ ἐπιχρίσει τοῦ Ἁγίου Μύρου, τῆς δέ χειροτονίας τῆ χειροθεσία».
Εἰς τήν ἀπόκρισιν ταύτην μαρτυρεῖται ἡ ἐπί τοῦ θέματος θέσις τῆς κατ’ Ἀνατολήν Ἐκκλησίας κατά τόν Γ΄καί Δ΄ αιῶνα. Σημειωτέον ὅτι, κατά τόν Πανγ. Τρεμπέλα, αἱ ἀποκρίσεις αὗται ψευδῶς ἀναφέρονται εἰς τόν Ἰουστῖνον.
Ἕτεραι πράξεις τῆς Ἐκκλησίας τῶν πρώτων αἰώνων διασαφηνίζουν πλήρως τήν ἔννοιαν τῆς χειροθεσίας κατά τήν πρώτην περίοδον τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας. Ὁ Ρώμης Στέφανος ἠξίου ὅπως ἐπί τῶν ἐπιστρεφόντων αἱρετικῶν ἐπαναλαμβάνεται ἡ CONFIRMATIO, δηλαδή ἡ «βεβαίωσις». Ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος ὑπεστήριξε ὅτι πρόκειται περί χειροθεσίας «ἐπί μετανοία». Ὀ ἅγιος Κυπριανός ἐχρησιμοποίησε τήν χειροθεσίαν καί τήν ὑπεστήριξε κατά τοιοῦτον τρόπον, ὥστε δίδει τήν ἑρμηνείαν, ὅτι ἐνεῖχε τόν χαρακτῆρα τῆς λήψεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (Βλέπε τούς λόγους τοῦ ἁγ. Κυπριανοῦ ἐν ἐπιστολῆ 72,1 εἰς τήν Λατινικήν Πατρολογίαν 3, 1084 καί ἐπιστολήν 74). Ὁ Κυπριανός μάλιστα ἐταύτιζε τό «imrositio manus in poenitentiam» (=ἐπίθεσις χειρῶν ἐπί μετανοία) πρός τό «manym inponere ad accipiendum spiritum sanctum» (=χεῖρα θέτειν πρός λῆψιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος».
Ἡ ἐν Ἀρελάτη Σύνοδος συνελθοῦσα ἐν ἔτει 314, εἰς τόν Η αὐτῆς Κανόνα χαρακτηρίζει τήν χειροθεσίαν «ad ‘accipiam spiritum sanctum» (=πρός λῆψιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος). Ὁ Πάπας Σιρρίκιος ρητῶς λέγει περί τῆς συνδιαλλαγῆς τῶν Ἀρειανῶν, ὅτι ὅτι αὕτη συντελεῖται «διά μόνης τῆς ἐπικλήσεως τῶν ἑπταπλῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τῆς δι’ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ Ἐπισκόπου γενομένης» (Πατρολ Λατινική, 13, 1135) Τό αὐτό ὁρίζουν καί οἱ Πάπαι Ἰννοκέντιος ὁ Α΄, Λέων, Βιγγίλιος, χρησιμοποιοῦντες τήν ἔννοιαν τῆς χειροθεσίας ὡς μεταδιδούσης Πνεῦμα Ἅγιον.
Κατά τήν πρᾶξιν τῆς Βυζαντινῆς Ἐκκλησίας, ὡς ἐμφαίνεται ἐν τῶ Εὐχολογίῳ ε\ἰς τήν ἀκολουθίαν τήν ἀναγινωσκομένην ἐπί ἐπιστροφῆ ἀποστατῶν ἤ ἐξ’ αἱρέσεως ἐπιστρεφόντων καί ἀποδιδομένην εἰς τόν Μεθόδιον Κων/λεως, τήν διά Μύρου χρίσιν τῶν ἐπιστρεφόντων αἱρετικῶν συνώδευε καί ἐπίθεσις τῶν χειρῶν. Τοῦτο εἶναι χαρακτηριστικόν, καθ’ ὅσον μαρτυρεῖ ὅτι ἡ ἐπίθεσις τῶν χειρῶν ἐπί ἐπιστρεφόντων αἱρετικῶν ἐγίνετο πρός μετάδοσιν τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Εἰς μίαν ἐξ’ αὐτῶν τῶν εὐχῶν, τήν τρίτην, ἀναφέρονται τά ἑπόμενα ἐξόχως χαρακτηριστικά: «Καταύγασον αὐτοῦ τήν διάνοιαν τῆ δυνάμει καί ἐνεργεία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὥστε τόν ἐναποκείμενον τῆ ψυχῆ αὐτοῦ σπινθῆρα τοῦ σωτηριώδους βαπτίσματος ταῖς αὔραις τῆς χάριτος, νοητῶς ἐξαφθῆναι καί τήν ἐνσημανθεῖσαν αὐτῶν σφραγίδα ἐκτυπώτερον ἐπιφαίνεσθαι ἐν τῆ καρδία αὐτοῦ».
Ὡς ὀρθῶς φρονεῖ ὁ Δυοβουνιώτης ἐπί τοῦ γεγονότος αὐτοῦ (Βλ. ἐργασίαν του «Τά μυστήρια» , σελ. 84) ἡ ἐπίθεσις τῶν χειρῶν παρείχετο πρός ἀναζωογόνησιν τῆς ἀνεξαλείπτου μέν, ἀλλά θραυσθείσης καί μή τετελειωμένης σφραγίδος τῶν μυστηρίων.
Ἐκ τῶν ἀνωτέρω ἀναφερθεισῶν περιπτώσεων καθίσταται ἐμφανές ὅτι ὁ ὅρος χειροθεσία κατά τήν πρᾶξιν τῆς Ἐκκλησίας παρουσιάζει τάς ἑξῆς δύο μορφάς.
Ἡ πρώτη περίπτωσις εἶναι ἡ χειροθεσία ἡ γενομένη ἐπί σχισματικῶν ἤ αἱρετικῶν. Αὕτη τελεῖται διά τήν ἐπικύρωσιν τοῦ ἀκύρως γενομένου μυστηρίου, ἤτοι «πρός λῆψιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος», ὥστε νά ἐπενεργήση ἐν αὐτῶ ἡ Χάρις. Εἶναι ἀκριβῶς ἡ χειροθεσία ἡ γενομένη ἐπί τῶν μετανοία ἐπιστρεφόντων. Διότι τήν χρίσιν τοῦ Ἁγίου Μύρου συνώδευε καί ἡ ἐπίθεσις τῶν χειρῶν.
Εἶναι ἴσως ἡ ἐπίθεσις τῶν χειρῶν, ἥτι γίνεται εἰς τό Μυστήριον τῆς Ἐξομολογήσεως ὑπό τοῦ Πνευματικοῦ, διότι σήμερον χειροθεσίαν λαϊκῶν ἐπιστρεφόντων ἐκ τῆς αἱρέσεως εἰς τήν Ἐκκλησίαν δέν ἔχομεν. Εἰς αὐτήν τήν χειροθεσίαν ἀναφέρεται καί ὁ ἱερός Νικόδημος ἐν τῶ Πηδαλίῳ του σχολιάζων τόν Η’΄ Κανόνα τῆς Α΄ Οἱκουμενικῆς Συνόδου.
Ἡ δευτέρα περίπτωσις εἶναι ἡ γενομένη διά τήν ἀναζωογόνησιν τοῦ Μυστηρίου τῆς Χειροτονίας. Διά νά εἶναι ἔγκυρον τό ἀκύρως τελεσθέν Μυστήριον τῆς Χειροτονίας, δέον ὅπως, ὁ ἐκτός τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας χειροτονηθείς ἐπιστρέφων εἰς τήν Καθολικήν Ἐκκλησίαν χειροθετῆται διά τήν βεβαίωσιν τοῦ Μυστηρίου τῆς χειροτονίας.
Εἰς αὐτό τό θέμα ἀναφέρεται ὡς εἴπομεν ὁ Η΄ Κανών τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου καί ἑρμηνευτικῶς ἡ ἐπιστολή τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς πρός τόν Ἀλεξανδρείας Ἀλέξανδρον, ἡ χαρακτηρίζουσα τήν χειροθεσίαν ὡς «μυστικωτέραν χειροτονίαν». Εἰς αὐτήν ἀναφέρεται καί ἡ Ζ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος, ἡ χαρακτηρίζουσα αὐτήν ὡς «εὐλογίαν», ἤτοι ἐπικύρωσιν τοῦ ἀκύρως τελεσθέντος.
Ἡ χειροθεσία ἑπομένως εἰς τόν Η΄ Κανόνα τῆς Α’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, παρουσιάζει διπλῆν μορφήν. Χειροθεσία διά τούς λαϊκούς (πρός ζωογόνησιν τῶν Μυστηρίων ὡς τό παρουσιάζει καί ὁ ἱερός Νικόδημος) καί χειροθεσίαν διά τήν χειροτονίαν τῶν Κληρικῶν, ὡς ἡρμηνεύθη ὑπό τῆς ἀνωτέρω ἀναφερθείσης ἐπιστολῆς πρός τόν Ἀλεξανδρείας καί τῆς Ζ΄ Οἱκουμενικῆς Συνόδου.
Ἐξ’ ὅλων τῶν ἀνωτέρω ἐκτεθέντων καί συμπερασματικῶς παρατηροῦμεν ὅτι οὐδέποτε ἡ χειροθεσία ἐχρησιμοποιήθη ἐπί Κανονικῶς καί ὑπό Ὀρθοδόξων Ἐπισκόπων χειροτονηθέντων. Ἐφηρμόσθη μόνον διά τούς ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας εὑρισκομένους σχισματικούς καί αἱρετικούς, τούς ὁποίους ὁ Μ. Βασίλειος εἰς τόν Α΄ Κανόνα του τούς θέτει εἰς τήν αὐτήν θέσιν, ὡς πρός τήν ἰσχύν τῶν τελουμένων ὑπ’ αὐτῶν Μυστηρίων, διότι ὡς καί ἀνωτέρω ἀναφέρομεν «ἡ μέν ἀρχή τοῦ χωρισμοῦ διά σχίσματος γέγονεν, οἱ δέ τῆς Ἐκκλησίας ἀποστάντες, οὐκέτι ἔσχον τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐφ’ ἑαυτούς». Τοῦτο εἶναι τό συμπέρασμα εἰς τό ὁποῖον καταλήγει τις ἐκ τῆς μελέτης τῆς πράξεως τῆς Ἐκκλησίας.
(Μηνάς Κοντογιάννης, φοιτητης Θεολ. Σχολής τού Παν/μίου Αθηνων, ετος 1972)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου